معرفی اوراق اجاره، به عنوان یکی دیگر از انواع اوراق بهادار بدون ریسک

در قسمت‌های قبل‏ گفتیم که علاوه‌بر اوراق مشارکت که جزو اوراق بهادار بدون ریسک محسوب می‌شوند، نوع دیگری از اوراق بهادار به نام "اوراق اجاره" هم در بورس خرید و فروش می‌شود که این اوراق نیز مانند اوراق مشارکت، دارای سود معین و تضمین‌شده هستند.

در این بخش، قصد داریم درباره اوراق اجـاره صحبت کنیم.

اگر به خاطر داشته باشید‏، در معرفی اوراق مشارکت گفتیم که این اوراق، به این دلیل اوراق مشارکت نام‌گذاری شده است که در واقع، خریدار این اوراق با منتشرکننده (ناشر) اوراق، در یک طرح مشخص مانند احداث نیروگاه، جاده، سد و... مشارکت کرده و در منافع ناشـی از این طرح، سهیم می‌شود، بنابراین، اوراق مشارکت نشان‌دهنده نوعی رابطه شراکت بین فروشنده و خریدار این اوراق می‌باشد.

در اوراق اجاره هم ارتباطی مشابهِ اوراق مشارکت ولی در قالب رابطه موجر و مستأجری، بین خریدار و فروشنده این اوراق برقرار می‌شود. اجازه بدهید با یک مثال، توضیـح دهیم.

فرض کنید یک شرکت هواپیمایی برای افزایش ظرفیت حمل و نقل مسافر، نیاز به یک فروند هواپیمای جدید دارد، اما در حال حاضر، منابع مالی لازم برای خرید هواپیما را در اختیار ندارد. فکر می‌کنید چه گزینه دیگری به جز خریـد، پیش روی این شرکت قـرار دارد؟ همان طور که اگر کسی قادر به خرید منزل برای سکونت نباشد، اقدام به اجاره منزل مسکونی می‌کند، شرکت هواپیمایی هم می‌تواند هواپیمای مورد نیاز خود را اجاره کرده و در فواصل زمانی مشخص، به مالک هواپیما اجاره‌ بها بپـردازد.

این امکان از طریق انتشار اوراق اجاره، برای شرکت هواپیمایـی فراهم می‌شود. اما چگونـه؟ انتشار اوراق اجاره ازطریق یک نهاد مالی به نام "نهاد واسط" انجام می‌شود، به این صورت که ابتدا، نهاد واسط اوراق اجاره را منتشر و ازطریق شبکه بانکی و یا بازار سرمایه، این اوراق را برای فروش، عرضه می‌کند. با فروش این اوراق به سرمایه‌گذاران، منابع مالـی لازم برای خرید هواپیما در اختیار نهاد واسط قرار می‌گیرد. سپس نهاد واسط به وکالت از سرمایه‌گذاران، هواپیمای موردنظر را خریداری کرده و برای دوره مشخص، به شرکت هواپیمایی اجاره می‌دهد. شرکت هواپیمایی هم که با استفاده از این هواپیمای جدید، توانسته است درآمد خود را افزایش دهد، در فواصل زمانی معین (مثلا هر سه ماه یک‌بار)، اجاره بها را به شرکت واسط پرداخت می‌کند و شرکت واسط نیز که در واقع، وکیل سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود، مبلغ اجاره بها را به آنها پرداخت می‌نماید.

در پایان دوره اجاره نیز شرکت واسط به وکالت از سرمایه‌گذاران، هواپیمـا را به قیمت اسمی، یعنی همان قیمتی که خریداری کرده است، به شرکت هواپیمایی فروخته و اصل پول خریداران اوراق اجاره را به آنها باز می‌گرداند. اجازه بدهیـد یک ‌بار دیگر، فراینـد عرضه اوراق اجاره در مثال فـوق را به شکل دقیق‌تر مرور کنیم:

1- دریافت مجوزهای لازم از سازمان بورس و اوراق بهادار

2- انتشار اوراق اجاره توسط نهاد واسـط و فروش این اوراق به سرمایه‌گذاران

3- خرید هواپیمـا توسط نهاد واسـط، با منابع مالی حاصل از فروش اوراق اجاره

4- اجاره‌‌دادن هواپیمـا به شرکت هواپیمایـی

5- دریافت اجاره‌بهـا از شرکت هواپیمایی، توسط نهاد واسط و پرداخت اجاره‌بها به سرمایه‌گذاران در فواصل زمانی تعیین شده

6- فروش هواپیما در پایان دوره اجاره به همان قیمت خرید، توسط نهاد واسط و بازگرداندن اصل پول به سرمایه‌گذاران

شکل بسیار ساده فرآیند انتشار اوراق اجاره در مثال شرکت هواپیمایی، بصورت زیر است:

نکته‌ای که باید مدنظر قرار گیرد، این است که سود حاصل از سرمایه‌گذاری در اوراق اجاره، در واقع همان مبالغ اجاره‌بهایی است که خریداران اوراق، در طول دوره اجاره دریافت می‌کنند. این مبلغ، معمولاحداقل معـادل سود اوراق مشارکت و حتی بعضا، مقداری بیشتر تعیین می‌شود تا اوراق اجاره، جذابیت لازم را برای سرمایه‌گذاران داشته باشند. همچنین سود حاصل از اوراق اجاره نیـز همانند سود حاصل از اوراق مشارکت، از پرداخت مالیات معاف است.

نکته دیگـر اینکه در اوراق اجاره نیز همانند اوراق مشارکت، خریداران اوراق به نسبت میزان سرمایه‌گذاری، مالک دارایـی محسوب می‌شونـد و بر همین اساس، اجاره‌بها دریافت می‌کنند، بنابراین، اوراق اجاره نیز همانند اوراق مشارکت، یک اوراق بهادار اسلامی محسوب می‌شود که به پشتوانه یک دارایی معین (مثل هواپیما) منتشر شده است.

در این قسمت، تلاش کردیم اوراق اجاره را در قالب مثال شرکت هواپیمایی، به شما معرفی کنیم. البته توجه داشته باشیـد که اوراق اجاره، فقط برای اجاره هواپیما به کار برده نمی‌شود و تأمین منابع مالی موردنیاز برای هر نوع دارایی بادوام مانند خودروهای سبک و سنگین، ساختمان، ماشین‌آلات صنعتی و... که قابلیت اجاره‌دادن را داشته باشند، ازطریق انتشار اوراق اجاره ممکن است. در ایران هم تاکنون شرکت‌ها برای موارد متعددی همچون تأمین هواپیـما، توربین‌های گازی، واگن قطار، ساختمان و... اوراق اجاره منتشر کرده‌اند که در تمامی موارد، با استقبال بسیار خوب سرمایه‌گذاران مواجه شده است.