اولین گام برای سرمایه‌گذاری در بورس چیست؟

در قسمت‌های گذشته، به این سؤال مهم پاسخ دادیـم که برخلاف برخی تصورها، سرمایه‌گذاری در بورس فقط مختص افراد ریسک‌پذیر و یا متخصص نیست و افراد ریسک‌گریز و یا افرادی که تخصص کافـی در مسائل مرتبط با سرمایه‌گذاری ندارند هم می‌توانند ازطریق خرید اوراق مشارکت، اوراق اجاره، سرمایه‌گذاری ازطریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری، استفاده از خدمات شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری، استفاده از خدمات سبدگردانی و... در بورس سرمایـه‌گذاری کننـد.

اگرچه قصد داریم که هریک از این روش‌های سرمایه‌گذاری را به طور مفصل برای شما تشریح کنیم، اما بهتر است قبل از آن، به یک سؤال اساسی پاسخ دهیم و آن اینکه اولین گام اجرایی برای ورود به بورس چیست؟ به عنوان مثال، اگر سرمایه‌گذار پس از انجام بررسی‌های لازم، به این نتیجه رسید که سهام شرکت الف، برای سرمایه‌گذاری مناسب است، حال چطور و از کجا باید این سهم را خریداری کند؟ در این برنامـه، پاسخ این سؤال را خواهیم داد.

اولین روش خرید و فروش سهام: مراجعه حضوری به کارگزار

حتما به خاطر دارید که گفتیم اولین گام برای ورود به بورس، مراجعه به یکی از شرکت‌های کارگزاری بورس در سراسر کشور و دریافت کد سهامداری است. پس‌ از دریافت کد سهامداری، فرد می‌تواند به چهار روش نسبت به خرید و فروش سهام و یا سایر اوراق بهادار موجود در بورس اقدام کند:

1- خرید و فروش ازطریق مراجعـه حضوری به کارگزار

2- خرید و فروش ازطریق ارائه سفارش به صورت تلفنی

3- خرید و فروش ازطریق ارائه سفارش به صورت اینترنتی

4- خرید و فروش به روش برخط (آنلایـن)

در این قسمت، روش اول، یعنی روش مراجعه حضوری به کارگزار را برای شمـا تشریح می‌کنیم:

روش‌های تعیین قیمت خرید یا فروش اوراق بهادار در بورس

در قسمت قبل، توضیح دادیم که اولین روش خرید و فروش سهام و سایر انواع اوراق بهادار در بورس، مراجعه حضوری به کارگزار و تکمیل فرم درخواست خرید یا فروش است. در این بخش، قصد داریم درباره نحوه تعیین قیمت خرید یا فروش اوراق بهادار در فرم درخواست خرید یا درخواست فروش صحبت کنیم. شما برای تعیین قیمت موردنظر خود به‌منظور خرید و یا فروش سهام و سایر اوراق بهاداری که در بورس مورد داد و ستد قرار می‌گیـرد، می‌توانید به یکی از سه روش زیر عمل کنید.

روش اول- درخواست خرید یا فروش به قیمت بازار:

کارمزد خرید و فروش اوراق بهادار در بورس

شاید برای شما هم این سؤال به وجود آمده باشد که وقتی قصد دارید سهامی را خریداری کنید، آیا علاوه ‌بر مبلغ موردنیاز برای خرید سهام، باید هزینه دیگری هم بپردازید یا نه؟ وقتی سهام خود را می‌فروشید چطور؟ پاسخ سؤال مثبت است، چون سرمایه‌گذار برای خرید و فروش سهام و سایر انواع اوراق بهادار در بورس، باید کارمزد بپردازد. این کارمزد که البته، مبلغ آن بسیار اندک است، ازسوی متولیان بازار سرمایه صرف اداره و توسعه مستمـر این بازار می‌شود. اما مبلغ کارمزد خرید و فروش اوراق بهادار در بورس، چقدر است؟

الف. کارمزد خرید سهام

کارمزد خرید سهام، حدود 49 صدم درصد است.

اجازه بدهید با یک مثال توضیح دهیم. فرض کنید قصد دارید هزار سهم شرکت (الف) را به قیمت هر سهم، 150 تومان خریداری کنید. در این صورت، جمع کل مبلغ موردنیاز برای خرید سهام، 150 هزار تومان خواهد بود. باتوجه به اینکه کارمزد خرید سهام، 49 صدم درصد است، شما باید حدودا مبلغ 735 تومان کارمزد نیز برای خرید سهام موردنظر بپردازیـد.

ب. کارمزد و مالیات فروش سهام

کارمزد فروش سهام، 53 صدم درصد مبلغ معامله است. در فروش سهام، علاوه‌بـر کارمزد، 50 صدم درصد هم مالیات از فروشنده سهام دریافت می‌شود که جمعا برابر با یک ممیز سه صدم درصد است.

در مثال قبل فرض کنید قصد دارید هزار سهم شرکت (الف) را به قیمت هر سهم، 150 تومان به فروش برسانید. در این صورت، جمع کل مبلغ موردنیاز برای فروش سهام، 150 هزار تومان خواهد بود. باتوجه به اینکه کارمزد فروش سهام، 49 صدم درصد و مالیات فروش نیز برابر با 50 صدم درصد (در مجموع یک ممیز سه صدم درصد ) است، شما باید در مجموع 1545 تومان بابت این معامله پرداخت نمایید.

ج. کارمزد خرید و فروش اوراق مشارکت و اوراق اجاره

کارمزد خرید و فروش اوراق مشارکت و اوراق اجاره در بورس حدودا یک هفتم کارمزد خرید و فروش سهام، یعنی 7 صدم درصد مبلغ معامله است، البته برخلاف سهام، فروش این اوراق مشمول پرداخت مالیات نمی‌شود. به عنوان مثال، اگر شما قصد داشته باشید 150 هزار تومان اوراق مشارکت در بورس خریداری کنید یا بفروشید، فقط بایـد 105 تومان کارمـزد بپردازیـد.

بنابراین، همانطور که ملاحظه می‌کنید، کارمزد و مالیات خرید و فروش سهام و سایر انواع اوراق بهادار در بورس، بسیار اندک بوده و همین موضوع نیز یکی از مزیت‌های بورس، در مقایسه با سایـر بازارهای سرمایه‌گذاری به شمار می‌رود.

خب، با نحوه محاسبه کارمزد و مالیات خرید و فروش اوراق بهادار در بورس آشنا شدید. برگردیم به موضوع برنامه قبل، یعنی نحوه خرید و فروش اوراق بهادار در بورس. در برنامه قبل گفتیم که نخستین روش برای خرید و فروش سهام و سایر اوراق بهادار در بورس، مراجعه حضوری به شرکت کارگزاری و تکمیل فرم سفارش خرید یا فروش است. طبیعتا روزانه ده‌ها هزار سهامدار به کارگزاران بورس در سراسر کشور مراجعه کرده و به آنها، سفارش خرید یا فروش اوراق بهادار می‌دهند. آیا تا به حال، فکر کرده‌اید که این حجم انبوه درخواست‌ها چگونه و براساس چه سازوکاری، با دقت اولویت‌بندی و به خرید اوراق بهادار منجر می‌شوند؟ سامانه‌ای که خرید و فروش اوراق بهادار در آن انجام می‌شود، چطور عمل می‌کند؟ پاسخ همه این سؤالات را در قسمت بعد در خواهید یافت، چون قسمت بعد، به موضوع جالبی تحت عنوان ساز وکار معاملات در بورس اختصـاص دارد.

سازوکار انجام معاملات در بورس، چگونه است؟

در مطالب قبل، گفتیم که اولین روش خرید و فروش اوراق بهادار در بورس، مراجعه حضوری به کارگزار و تکمیل فرم مربوطه است. همچنین درباره نحوه تکمیل فرم سفارش خرید و فروش و کارمزدهای مربوط به این فرآیند هم بطور کامل توضیح دادیم. اگر به خاطر داشته باشید، قرار شد قبل از آنکه سه روش دیگر خرید و فروش اوراق بهادار در بورس، یعنی روش ارائه سفارش به صورت تلفنی، ارائه سفارش به صورت اینترنتی و خرید و فروش آنلاین (برخط) را توضیح دهیم، ساز و کار معاملات در سامانه معاملات بورس را برای شما تشریح کنیـم. این قسمت، به همین موضوع اختصاص دارد.

خرید و فروش اوراق بهادار در سامانه معاملات بورس براساس سازوکار نام‌آشنای "حراج" انجام می‌شود؛ البته یک حراج کاملا پیشرفته و مکانیـزه. حراجی که اولویت اول آن، قیمت مناسب و اولویت دوم آن، زمان ارائه سفارش است. بگذارید با یک مثال، این موضوع را توضیح دهیم.

فرض کنید شما در ساعت 9 صبح، به کارگزاری بورس مراجعه و فرم درخواست خرید هزار سهم شرکت "الف" به قیمت هر سهم 1500 ریال (150تومان) را تکمیل و همراه فیش واریزی، تحویل کارگزار می‌دهید. طبیعتا کارگزار بلافاصله درخواست خرید شما را وارد سامانه معاملات می‌کند.

در همان زمان یعنی ساعت 9 صبح، فرد دیگری نیز به یک شرکت کارگزاری دیگر در منطقه و یا شهر دیگری مراجعه کرده و وی هم با تکمیل فرم مربوطه، درخواست خرید سهام شرکت "الف"، البتـه با قیمت 1520 ریال (152تومان) را به کارگزار ارائه داده و کارگزار، درخواست را وارد سامانه معاملات می‌کند.

در چنین شرایطی، سامانه معاملات درخواست خرید فرد دوم را در مقایسه با درخواست شما، در اولویت قرار خواهد داد، چرا که وی برای خرید، قیمت بالاتری پیشنهاد داده است و طبیعتا، متقاضیان فروش سهام شرکت "الف" ترجیح می‌دهند سهام خود را به قیمت بالاتـر بفروشند.

در مورد فروش نیز دقیقا به همین شکل است، با این تفاوت که در فروش سهام و سایر اوراق بهادار، هرچه قیمت کمتر باشد، در اولویت قرار خواهد داشت، زیرا خریداران ترجیح می‌دهند اوراق بهادار را با قیمت کمتـر خریداری کند. بنابراین، مشخص شد که اولین معیار در اولویت‌بندی درخواست‌های خرید و فروش توسط سامانه پیشرفته معاملات بورس، اولویت قیمتی است.

اما منظور از اولویت دوم، یعنی اولویت زمانی چیست؟ در مثال قبل، فرض کنید شما درخواست خرید هزار سهم شرکت "الف" با قیمت هر سهم 1500 ریال (150تومان) را در ساعت 9 صبح به کارگزاری داده‌اید و فرد دیگری، درخواست خرید هزار سهم شرکت الف با همان قیمت، یعنی 1500 ریال (150تومان) را در ساعت 9:10 صبح یعنی 10 دقیقه پس از درخواست شما ارائه داده است. در چنین شرایطی، سامانه معاملات به صورت خودکار، اولویت خرید را به شما داده و ابتدا، برای شما سهام شرکت الف را خریداری می‌کند، بنابراین، طبیعتا اگر تنها هزار سهم از سهام شرکت الف برای فروش عرضه شده باشد، سامانه معاملات آن سهام را به شما تخصیص خواهد داد و فرد مذکور، از خرید سهام بازخواهـد مانـد.

در شکل زیر، تصویری از درخواست‌های خرید و فروش برای سهام یک شرکت در سامانه معاملات بورس، نشان داده شده است. توجه فرمایید که ارقام به ریال است.

همانطور که در این تصویر مشخص است، در حال حاضر 28 نفر متقاضی خرید سهام شرکت موردنظر با قیمت 6632 ریال هستند، 1 نفر متقاضی خرید با قیمت 6601 ریال و 5 نفر هم متقاضی خرید با قیمت 6600 ریال است. بنابراین، همان طور که گفته شد، درخواست‌های خرید به ترتیب از بالاترین قیمت به پائین‌ترین قیمت، اولویت‌بندی شده‌اند.

در نقطه مقابل، 38 نفر درخواست فروش سهم مذکور با قیمت 6632 ریال را داده‌اند، 1 نفر متقاضی فروش این سهم با قیمت 6650 ریال است و یک نفر هم متقاضی فروش سهم مذکور با قیمت 6660 ریال است. بنابراین، کاملا مشخص است که سامانه معاملات درخواست‌های فروش را به ترتیب، از کمترین قیمت به بیشترین قیمت، اولویت‌بندی کرده است.

اما با توجه به تعدد و تنوع قیمت‌های وارد شده در سامانه معاملات، دقیقا چه زمانی، خرید و فروش در سامانه معاملات انجام می‌شود؟

زمانی که قیمت پیشنهادی خرید و قیمت پیشنهادی فروش با هم برابر شوند. در این حالت، سامانه معاملات به طور خودکار خرید و فروش را انجام داده و طبیعتا، بلافاصله سفارش‌های انجام شده، از صف خرید و فروش حذف می‌گردنـد.

یک روز پس از انجام معامله، کارگزار رسید انجام معامله را که اصطلاحا، اعلامیه خرید نام دارد، به سرمایه‌گذار تحویل می‌دهد. اعلامیه خرید، سند رسمی نیست و در آن تنها اطلاعاتـی مانند تعداد سهام خریداری شده، مبلغ سرمایه‌گذاری و مبلغ کارمزدهای کسـر شده آورده شـده است.

سرمایه‌گـذار همچنیـن باید یک روز پس از خرید اوراق بهادار، به شرکت کارگزاری مراجعه و گواهـی نقل و انتقال اوراق بهادار خریداری شده را از کارگزاری دریافت کنند، زیرا هنگامیکه سرمایه‌گذار قصد داشته باشد اوراق بهادار خود را بفروشد، باید گواهی نقل و انقال سهام را به شرکت کارگزاری ارائه دهد.

دومین روش خرید و فروش سهام: ارائه سفارش خرید و فروش، بصورت تلفنی

حتما به خاطر دارید که گفتیم برای خرید و فروش اوراق بهادار در بورس، چهـار روش وجود دارد، 1- روش مراجعه حضوری به کارگزار 2- روش ارائه سفارش به صورت تلفنی 3- روش ارائه سفارش به صورت اینترنتی و 4- روش آنلاین (برخط). امروز قصد داریم درباره روش دوم، یعنی ارائه سفارش خرید و فروش اوراق بهادار در بورس، به صورت تلفنی برای شما صحبت کنیـم.

اغلب شما از خدمات تلفنی و اینترنتی که امروزه، در بیشتر بانک‌ها، برای پرداخت قبوض، نقل و انتقال وجوه و... ارائه می‌شود استفاده می‌کنید. کارگزاران بورس هم این گونه خدمات را براساس ضوابط و مقررات خاصی که از سوی سازمان بورس تعیین و ابلاغ شده است، به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهند تا فرایند سرمایه‌گذاری را برای آنها تسهیل کنند.